Neytendasamtökin greindu frá því í maí að þau hygðust stefna bönkunum vegna skilmála þeirra um breytilega vexti. Breki Karlsson, formaður Neytendasamtakanna, segir að um sé að ræða umfangsmesta mál sem samtökin hafa staðið fyrir en Landsbankinn, Íslandsbanki og Arion banki fengu afhentar stefnur í síðustu viku.
„Það eru rúm tvö ár síðan við hófum samtal við bankanna en við teljum lán þeirra með breytilegum vöxtum, það er að segja skilmálarnir um vaxtaákvarðanir og vaxtaákvarðanirnar sjálfar, við teljum þær ekki standast lög,“ segir Breki.
Ríflega 1500 manns leituðu til samtakanna og veittu þeim umboð til að fara með málið fyrir dóm vegna á sjötta þúsund lána. Sex mál voru síðan valin sem eru talin hafa mikið fordæmisgildi fyrir hin lánin en bankarnir fengu tvær stefnur hver.
„Málin verða þingfest á morgun og hinn í Héraðsdómi Reykjavíkur og Héraðsdómi Reykjaness og það má í rauninni segja að teningunum hafi verið kastað í þessu máli,“ segir Breki.
Um er að ræða misjafnlega háar kröfur að sögn Breka, allt frá nokkrum tugum þúsunda og upp í milljónir króna. Elsta lánið sem málsóknir snúa að var tekið 2006, en það nýjasta fyrr á þessu ári. Umfangsmesta dómkrafan er upp á tæplega sex milljónir króna.
„Það sem skiptir náttúrulega mestu máli er að við viljum ná fram breytingum sem að kemur í veg fyrir það að bankar geti í framtíðinni, eins og þeir hafa gert hingað til, í rauninni ákveðið alveg sjálfir, án þess að neytendur eða lántakar geti sannreynt hvort að þær ákvarðanir séu réttmætar, breytt vöxtum þegar þeim hentar,“ segir Breki.
Hugsanlegt að málinu verði skotið til EFTA-dómstólsins
Ekki liggja fyrir opinberar upplýsingar um fjölda eða upphæð lána með breytilega vexti en Breki bendir þó á að snemma á þessu ári hafi útlán viðskiptabankanna til heimilanna náð 1500 milljörðum króna.
Samtökin telja að stærstur hluti lána með breytilegum vöxtum sé með ólöglegum skilmálum og að oftaka bankanna nemi um tveimur prósentustigum. Því séu það um 30 milljarðar króna á ári sem bankarnir taki of mikið til sín.
„Það eru bara ósanngjarnir samningsskilmálar ef að annar samningsaðilinn, sá sem er mun sterkari, geti bara breytt skilmálum sínum á miðju tímabili samnings, án þess að hinn geti haft nokkuð um það að segja og ekki einu sinni sannreynt hvort að þessar breytingar séu réttmætar,“ segir Breki.
Líkt og áður segir verða málin sex þingfest í vikunni og í kjölfarið hefst gagnaöflun auk þess sem bankarnir bregðast við. Hugsanlega verði málinu skotið til EFTA-dómstólsins, þar sem lögin sem eiga við eru byggðar á Evrópureglugerðum.
„Líklega verður óskað eftir því að dómstóllinn veiti ráðgefandi dóm um hvernig eigi að túlka þessa reglugerð,“ segir Breki.