Græða almennir lántakendur? Íris Erlingsdóttir skrifar skrifar 30. júní 2010 06:15 Ég myndi telja það afskaplega ósanngjarna niðurstöðu ef samningsvextirnir verða látnir standa.“ Fráleit niðurstaða að myntkörfulánasamningarnir standi óbreyttir án gengistryggingar.” Gylfi Magnússon viðskiptaráðherra um hin ólögmætu gengistryggðu lán, 25. júní, 2010. „Því miður bendir allt til þess að ekki sé hægt að snúa við þeim gjörningi stjórnar gamla Kaupþings að fella niður persónulegar ábyrgðir stjórnenda bankans á lánum [sem þeir fengu til hlutabréfakaupa].“ Gylfi Magnússon, viðskiptaráðherra, á Alþingi 15. júní, 2009. „Það þarf að afskrifa einhverjar skuldir ... þannig að það eru einhverjir nýir eigendur sem fá fyrirtækið með lægri skuldum eða fyrrverandi eigendur geta komið með nýtt eigið fé – þá má svo sem semja við þá líka ... og ekkert sem bendir til annars en að það gangi nokkurn veginn upp.“ Gylfi Magnússon viðskiptaráðherra á aðalfundi Samtaka verslunar og þjónustu, 20. mars 2009 Biblían lítur lánastarfsemi með peninga í hagnaðarskyni ekki hýrum augum (Deut. 23:30), og þessi fordæming bókarinnar góðu hefur lengi farið afskaplega í taugarnar á þeim sem hafa það verkefni með höndum að berja saman nútíma fjármálakerfi. Þrátt fyrir að kirkjuyfirvöld hafi á endanum látið af bókstafstúlkun ákvæða þetta varðandi – sennilega fór það fyrir hjartað á þeim að sjá lánveitendur í hópi Gyðinga hagnast – var þeirri hugmynd haldið eftir að það að notfæra sér fátækt fólks væri ekki til þess fallið að skapa friðsælt þjóðfélag. Samkvæmt því var lánastarfsemi heimiluð, en aðeins gegn sanngjörnum gjöldum og ýmsar, uh, nýstárlegar, skulum við segja, innheimtuaðgerðir voru bannaðar. Í mörgum löndum, t.d. hinum vestræna heimi utan Íslands, hefur – í anda sanngjarnrar samkeppni og með tilliti til neytendaverndar – sú venja skapast að setja föst vaxtastig á háar lánaupphæðir, eins og fasteigna- og bifreiðalán. Ef verðbólga er hærri en vaxtastigið hagnast lántakandinn; ef vaxtastigið reynist hins vegar mun hærra en verðbólga getur lántakandinn skuldbreytt á lægra vaxtastigi. Þar sem bankinn hefur flest spilin á hendinni – veðtryggingu, sérfræðiþekkingu, herdeildir af lögfræðingum og innheimtuaðila – þykir þetta aðeins sanngjarnt. Á Íslandi er það hins vegar lögvernduð háttsemi að verðtryggja, eða verðbólgutengja, fasteigna- og bílalán – í reynd öll bankalán. Þetta leggur alla áhættuna af lántökunni á lántakandann og tryggir að bankinn getur aldrei tapað; bankinn mun aldrei þurfa að bera áhættu af láninu. Neytendur eru ekkert sérstaklega hrifnir af þessu kerfi og eru reiðubúnir að leggja mikið á sig til að komast hjá því að tryggja stöðugt hagnað bankanna. Myntkörfulánin virtust bjóða upp á slíkan möguleika og meðan allt lék í lyndi fyrir hrun virtist þessi lánastarfsemi vera frábær leið til að stinga fingrinum framan í bankana. En bankarnir komust ekki í núverandi stöðu með því að fremja handahófsgóðverk. Þó það ætti að hafa verið lögfræðingaherdeildum lánastofnana augljóst var þessi lánastarfsemi gróflega í andstöðu við ákvæði laga 38/2001 um verðtryggingu sparifjár og lánsfjár. Nú eftir að Hæstiréttur Íslands hefur bent á þennan óþægilega sannleika veit enginn hvað gera skal. Voru lánin ólögmæt ab initio? Ætti að breyta þeim frá byrjun? Á að skila veðtryggingunni sem tekin var af lántakendum í vanskilum? Á að krefjast endurgreiðslu illa fenginna lánatengdra gjalda og kostnaðar og ofgreiddra afborgana? Hugmyndin um siðferðilega áhættu (e. moral hazard) á hér við á báða bóga. Lántakendur höfðu a.m.k. einhverja hugmynd um áhættuna sem þeir tóku; ekki var tryggt að gengið myndi alltaf vera þeim í hag. Á hinn bóginn voru lánastofnanir í algjörri yfirburðastöðu til að gera sér grein fyrir lögmæti – eða ólögmæti eins og nú er ljóst – þessara lána. Þessi lán hafa valdið miklum vanda. Að létta áhættubyrðinni af lántakendum er skárri af tveimur vondum kostum í málinu. (Þykjustu)Sérfræðiþekking bankanna mátti og hefði átt að bjarga þeirra skinni. Og bankarnir eru í stöðu til þess að endurheimta tjón sitt af lögmönnum sem kvittuðu fyrir þessa lánastarfsemi, en neytendum standa engin önnur úrræði – að venju – til boða. Ef bankar og lánastofnanir eru ekki neydd til að taka á sig eitthvað af áhættunni í fjárhagskerfinu, hafa þessir aðilar hvorki ástæðu né hvata til að tryggja að þeir hafi á sínum snærum skynsama ráðgjafa, þrói með sér skynsamlegar starfshætti, eða – mikilvægast af öllu – að þeir fari að lögum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Innlent Skoðun Mest lesið Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Von í Vonarskarði Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvað er eiginlega málið með þessa þéttingu?? Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Eitt próf á ári – er það snemmtæk íhlutun? Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Þegar öllu er á botninn hvolft Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Viltu finna milljarð? - Frá gráu svæði í gagnsæi Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum – tækifæri eða hliðarskref? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson skrifar Skoðun Eru börn innviðir? Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík skrifar Skoðun Körfubolti á tímum þjóðarmorðs Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Sjá meira
Ég myndi telja það afskaplega ósanngjarna niðurstöðu ef samningsvextirnir verða látnir standa.“ Fráleit niðurstaða að myntkörfulánasamningarnir standi óbreyttir án gengistryggingar.” Gylfi Magnússon viðskiptaráðherra um hin ólögmætu gengistryggðu lán, 25. júní, 2010. „Því miður bendir allt til þess að ekki sé hægt að snúa við þeim gjörningi stjórnar gamla Kaupþings að fella niður persónulegar ábyrgðir stjórnenda bankans á lánum [sem þeir fengu til hlutabréfakaupa].“ Gylfi Magnússon, viðskiptaráðherra, á Alþingi 15. júní, 2009. „Það þarf að afskrifa einhverjar skuldir ... þannig að það eru einhverjir nýir eigendur sem fá fyrirtækið með lægri skuldum eða fyrrverandi eigendur geta komið með nýtt eigið fé – þá má svo sem semja við þá líka ... og ekkert sem bendir til annars en að það gangi nokkurn veginn upp.“ Gylfi Magnússon viðskiptaráðherra á aðalfundi Samtaka verslunar og þjónustu, 20. mars 2009 Biblían lítur lánastarfsemi með peninga í hagnaðarskyni ekki hýrum augum (Deut. 23:30), og þessi fordæming bókarinnar góðu hefur lengi farið afskaplega í taugarnar á þeim sem hafa það verkefni með höndum að berja saman nútíma fjármálakerfi. Þrátt fyrir að kirkjuyfirvöld hafi á endanum látið af bókstafstúlkun ákvæða þetta varðandi – sennilega fór það fyrir hjartað á þeim að sjá lánveitendur í hópi Gyðinga hagnast – var þeirri hugmynd haldið eftir að það að notfæra sér fátækt fólks væri ekki til þess fallið að skapa friðsælt þjóðfélag. Samkvæmt því var lánastarfsemi heimiluð, en aðeins gegn sanngjörnum gjöldum og ýmsar, uh, nýstárlegar, skulum við segja, innheimtuaðgerðir voru bannaðar. Í mörgum löndum, t.d. hinum vestræna heimi utan Íslands, hefur – í anda sanngjarnrar samkeppni og með tilliti til neytendaverndar – sú venja skapast að setja föst vaxtastig á háar lánaupphæðir, eins og fasteigna- og bifreiðalán. Ef verðbólga er hærri en vaxtastigið hagnast lántakandinn; ef vaxtastigið reynist hins vegar mun hærra en verðbólga getur lántakandinn skuldbreytt á lægra vaxtastigi. Þar sem bankinn hefur flest spilin á hendinni – veðtryggingu, sérfræðiþekkingu, herdeildir af lögfræðingum og innheimtuaðila – þykir þetta aðeins sanngjarnt. Á Íslandi er það hins vegar lögvernduð háttsemi að verðtryggja, eða verðbólgutengja, fasteigna- og bílalán – í reynd öll bankalán. Þetta leggur alla áhættuna af lántökunni á lántakandann og tryggir að bankinn getur aldrei tapað; bankinn mun aldrei þurfa að bera áhættu af láninu. Neytendur eru ekkert sérstaklega hrifnir af þessu kerfi og eru reiðubúnir að leggja mikið á sig til að komast hjá því að tryggja stöðugt hagnað bankanna. Myntkörfulánin virtust bjóða upp á slíkan möguleika og meðan allt lék í lyndi fyrir hrun virtist þessi lánastarfsemi vera frábær leið til að stinga fingrinum framan í bankana. En bankarnir komust ekki í núverandi stöðu með því að fremja handahófsgóðverk. Þó það ætti að hafa verið lögfræðingaherdeildum lánastofnana augljóst var þessi lánastarfsemi gróflega í andstöðu við ákvæði laga 38/2001 um verðtryggingu sparifjár og lánsfjár. Nú eftir að Hæstiréttur Íslands hefur bent á þennan óþægilega sannleika veit enginn hvað gera skal. Voru lánin ólögmæt ab initio? Ætti að breyta þeim frá byrjun? Á að skila veðtryggingunni sem tekin var af lántakendum í vanskilum? Á að krefjast endurgreiðslu illa fenginna lánatengdra gjalda og kostnaðar og ofgreiddra afborgana? Hugmyndin um siðferðilega áhættu (e. moral hazard) á hér við á báða bóga. Lántakendur höfðu a.m.k. einhverja hugmynd um áhættuna sem þeir tóku; ekki var tryggt að gengið myndi alltaf vera þeim í hag. Á hinn bóginn voru lánastofnanir í algjörri yfirburðastöðu til að gera sér grein fyrir lögmæti – eða ólögmæti eins og nú er ljóst – þessara lána. Þessi lán hafa valdið miklum vanda. Að létta áhættubyrðinni af lántakendum er skárri af tveimur vondum kostum í málinu. (Þykjustu)Sérfræðiþekking bankanna mátti og hefði átt að bjarga þeirra skinni. Og bankarnir eru í stöðu til þess að endurheimta tjón sitt af lögmönnum sem kvittuðu fyrir þessa lánastarfsemi, en neytendum standa engin önnur úrræði – að venju – til boða. Ef bankar og lánastofnanir eru ekki neydd til að taka á sig eitthvað af áhættunni í fjárhagskerfinu, hafa þessir aðilar hvorki ástæðu né hvata til að tryggja að þeir hafi á sínum snærum skynsama ráðgjafa, þrói með sér skynsamlegar starfshætti, eða – mikilvægast af öllu – að þeir fari að lögum.
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar
Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun