Stöndum vörð um menntun og styðjum við kennara Kolbrún Þ. Pálsdóttir, Kristín Jónsdóttir og Gunnar Ásgrímsson skrifa 7. janúar 2025 15:01 Í upphafi nýs árs er vert að ræða eitt mikilvægasta verkefnið innan menntakerfisins, að fjölga kennurum í landinu, bæta starfsumhverfi þeirra og styðja við nýja kennara. Við skorum á nýja ríkisstjórn að leggja sitt af mörkum svo samið verði hið fyrsta við kennara og verkföllum afstýrt. Að því loknu ættu ráðherrar háskólamála og mennta- og barnamála kalli saman fulltrúa háskóla, sveitafélaga, kennarastéttar og hagsmunaaðila til að stuðla að árangursríkumlangtíma lausnum við þeim alvarlega kennaraskorti sem stefnir í. Við lýsum yfir verulegum áhyggjum af stöðu mála, ekki síst á leik- og grunnskólastiginu. Tryggja þarf að hæfir kennarar fáist til starfa og að þeir hverfi ekki úr stéttinni. Nýlega var stofnað Félag nýliða í kennslu sem starfar undir hatti Kennarasambands Íslands. Markmið félagsins er að tryggja að nýliðar í kennslu fái stuðning í starfi, ekki síst til að sporna við brottfalli á fyrstu árum í kennslu. Mikilvægi þess að fjölga kennurum á öllum skólastigum Árið 2019 hratt Lilja Dögg Alfreðsdóttir, þáverandi menntamálaráðherra, af stað samstilltu fimm ára átaki stjórnvalda og hagaðila til að fjölga kennurum á landinu. Þrátt fyrir að mikill árangur hafi náðst – til að mynda þrefaldaðist fjöldi brautskráðra kennara frá HÍ árin 2019 til 2023 – þá hefur hlutfall þeirra sem starfa við kennslu án leyfisbréfs aukist á öllum skólastigum. Rannsóknir sýna að fyrir því eru ýmsar ástæður, meðal annars hröð uppbygging á leikskólastiginu, hár meðalaldur framhaldsskólakennara og grunnskólakennara svo þeim fjölgar sem fara á eftirlaun á hverju ári, og of hátt brotthvarf er úr stétt kennara. Ör þróun kennaramenntunar Kennaramenntun á Íslandi er í stöðugri þróun og hefur gengið í gegnum viðamiklar breytingar undanfarin ár með tilkomu fimm ára kennaranáms, launaðs starfsnáms á lokaári kennaranáms og MT (e. Master of Teaching) námsleiða til meistaraprófs án rannsóknarritgerða. Þessar og fleiri breytingar stuðluðu að verulegri fjölgun kennaranema undanfarin ár en ljóst er að nemendum í kennaranámi er nú aftur farið að fækka, sérstaklega þeim sem koma í fimm ára kennaranám. Meirihluti meistaranema kemur inn með aðra bakkalárgráðu en B.Ed. og ljúka því aðeins tveggja ára kennaranámi. Nemendur á Menntavísindasviði eru að meðaltali eldri en nemar á öðrum sviðum háskólans, fleiri eiga börn og fjölskyldur og vinna meira með námi. Yfir 90% leikskólakennaranema eru í starfi samhliða námi og þá hefur sú þróun orðið á síðustu árum að meirihluti grunnskólakennaranema starfar einnig samhliða námi sínu, oftast sem leiðbeinendur við kennslu eða stuðning í skólum. Brýnt er að leggja mat á framkvæmd og ávinning af launuðu starfsnámi. Endurskoða þarf það samkomulag sem stjórnvöld gáfu út árið 2021 og er að finna á vef stjórnaráðsins. Einnig hafa heyrst raddir þess efnis að kennaranemar fái ekki tækifæri innan sveitarfélaga til að ráða sig í 50% stöður þó þau vilji. Aðgerðir og umbætur síðustu ára Rík áhersla er lögð á eflingu og þróun kennaramenntunar við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Hér er yfirlit yfir ýmsar aðgerðir sem gripið hefur verið til á síðustu árum og lúta bæði að inntaki og skipulagi kennaranáms: Fagháskólanám í leikskólafræðum skipulagt frá árinu 2017. Breytt kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi í formi háskólamorgna til að auðvelda nám með starfi. Master of Teaching (MT), nýtt meistaranám án rannsóknartengds lokaverkefnis, í boði frá 2021. Raunfærnimat í leikskólakennaranámi innleitt frá 2021, gerir háskólanemum með ríkulega starfsreynslu kleift að fá hæfni og þekkingu metna til háskólaeininga. Íslenskubrú ætluð háskólanemum með annað heimamál en íslensku til að fjölga kennurum með fjölbreyttan tungumála- og menningarbakgrunn. Háskólakennarar ráðnir inn í þverfræðilegar stöður til að efla kennslu faggreina og samvinnu milli fræðasviða háskólans um kennaramenntun. Ný námsbraut um menntun allra, sérkennslufræði, fjölbreytileika og fjölmenningu, stofnuð 2023. Jafnréttis- og kynjafræðsla fest í sessi í öllum deildum sviðsins. Nýtt kjörsvið á sviði sjálfbærnimenntunar sett á laggirnar. Verkefnastjórar ráðnir á sviði læsis og STEAM greina sem m.a. skipuleggja samstarf fræða- og fagsamfélags um áherslur og rannsóknir á þessum sviðum. Við leggjum fram eftirfarandi tillögur til nýrra ráðherra háskólamála og mennta- og barnamála: Grípa þarf til samhentra aðgerða. Við leggjum til að stjórnvöld leiði saman háskóla sem mennta kennara, Kennarasamband Íslands, sveitarfélög og aðra hagaðila og kalli eftir samvinnu um nýjar leiðir til að fjölga kennurum. Menntun kennara er samfélagslegt verkefni sem er ábyrgð stjórnvalda, háskóla og sveitarfélaga. Samfélagslegt átak þarf til að styrkja ímynd kennarastarfsins og efla virðingu í samfélaginu fyrir störfum kennara. Endurskoða þarf viðmið um launað starfsnám. Gera þarf kennaranemum á lokaári kleift að vera í 50% starfi. Einnig þarf að gera langtímaáætlun um sérstakar launaðar nemastöður í samvinnu við sveitarfélög. Fjárhagslegur stuðningur við kennaranema. Hluti af átakinu frá 2019 til 2024 voru hvatningarstyrkir til kennaranema. Vert er að skoða fjárhagslegan stuðning til kennaranema, s.s. námsstyrki. Þá mætti setja á laggirnar sérstakan styrk til nýrra kennara sem ráða sig til starfa á landsvæðum þar sem sérstaklega vantar kennara. Nýtt verkefni sem snýr að auknum stuðningi við nýliða í kennslu verði sett á laggirnar. Háskólum og sveitarfélögum verði veitt fjárhagslegt bolmagn til að skipuleggja öflugan faglegan stuðning við nýliða í kennslu, bæði á lokaárum kennaranáms og fyrstu þrjú ár í starfi. Stór hluti kennaranema starfar við kennslu og teljast því til nýliða í kennslu. Að lokum viljum við ítreka að það er á borði nýrrar ríkisstjórnar að tryggja áframhaldandi samvinnu og aðgerðir til að fjölga kennurum í landinu. Við hvetjum stjórnvöld og sveitarfélög til að semja við kennara hið fyrsta á nýju ári og slá þann tón sem nauðsynlegur er til að snúa vörn í sókn. Kennarar sinna mikilvægum störfum í samfélaginu og leggja grunninn að farsæld ungu kynslóðarinnar. Með ósk um farsælt samstarf á komandi ári! Kolbrún Þ. Pálsdóttir, forseti Menntavísindasviðs Kristín Jónsdóttir, dósent og fulltrúi HÍ í Fjölgum kennurum, átaksverkefni stjórnvalda 2019-2024 Gunnar Ásgrímsson, formaður sviðsráðs Menntavísindasviðs, kennaranemi og fulltrúi í stjórn Fagfélags nýliða í kennslu Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla- og menntamál Háskólar Sveitarstjórnarmál Kolbrún Þ. Pálsdóttir Mest lesið Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga Skoðun Skoðun Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Sjá meira
Í upphafi nýs árs er vert að ræða eitt mikilvægasta verkefnið innan menntakerfisins, að fjölga kennurum í landinu, bæta starfsumhverfi þeirra og styðja við nýja kennara. Við skorum á nýja ríkisstjórn að leggja sitt af mörkum svo samið verði hið fyrsta við kennara og verkföllum afstýrt. Að því loknu ættu ráðherrar háskólamála og mennta- og barnamála kalli saman fulltrúa háskóla, sveitafélaga, kennarastéttar og hagsmunaaðila til að stuðla að árangursríkumlangtíma lausnum við þeim alvarlega kennaraskorti sem stefnir í. Við lýsum yfir verulegum áhyggjum af stöðu mála, ekki síst á leik- og grunnskólastiginu. Tryggja þarf að hæfir kennarar fáist til starfa og að þeir hverfi ekki úr stéttinni. Nýlega var stofnað Félag nýliða í kennslu sem starfar undir hatti Kennarasambands Íslands. Markmið félagsins er að tryggja að nýliðar í kennslu fái stuðning í starfi, ekki síst til að sporna við brottfalli á fyrstu árum í kennslu. Mikilvægi þess að fjölga kennurum á öllum skólastigum Árið 2019 hratt Lilja Dögg Alfreðsdóttir, þáverandi menntamálaráðherra, af stað samstilltu fimm ára átaki stjórnvalda og hagaðila til að fjölga kennurum á landinu. Þrátt fyrir að mikill árangur hafi náðst – til að mynda þrefaldaðist fjöldi brautskráðra kennara frá HÍ árin 2019 til 2023 – þá hefur hlutfall þeirra sem starfa við kennslu án leyfisbréfs aukist á öllum skólastigum. Rannsóknir sýna að fyrir því eru ýmsar ástæður, meðal annars hröð uppbygging á leikskólastiginu, hár meðalaldur framhaldsskólakennara og grunnskólakennara svo þeim fjölgar sem fara á eftirlaun á hverju ári, og of hátt brotthvarf er úr stétt kennara. Ör þróun kennaramenntunar Kennaramenntun á Íslandi er í stöðugri þróun og hefur gengið í gegnum viðamiklar breytingar undanfarin ár með tilkomu fimm ára kennaranáms, launaðs starfsnáms á lokaári kennaranáms og MT (e. Master of Teaching) námsleiða til meistaraprófs án rannsóknarritgerða. Þessar og fleiri breytingar stuðluðu að verulegri fjölgun kennaranema undanfarin ár en ljóst er að nemendum í kennaranámi er nú aftur farið að fækka, sérstaklega þeim sem koma í fimm ára kennaranám. Meirihluti meistaranema kemur inn með aðra bakkalárgráðu en B.Ed. og ljúka því aðeins tveggja ára kennaranámi. Nemendur á Menntavísindasviði eru að meðaltali eldri en nemar á öðrum sviðum háskólans, fleiri eiga börn og fjölskyldur og vinna meira með námi. Yfir 90% leikskólakennaranema eru í starfi samhliða námi og þá hefur sú þróun orðið á síðustu árum að meirihluti grunnskólakennaranema starfar einnig samhliða námi sínu, oftast sem leiðbeinendur við kennslu eða stuðning í skólum. Brýnt er að leggja mat á framkvæmd og ávinning af launuðu starfsnámi. Endurskoða þarf það samkomulag sem stjórnvöld gáfu út árið 2021 og er að finna á vef stjórnaráðsins. Einnig hafa heyrst raddir þess efnis að kennaranemar fái ekki tækifæri innan sveitarfélaga til að ráða sig í 50% stöður þó þau vilji. Aðgerðir og umbætur síðustu ára Rík áhersla er lögð á eflingu og þróun kennaramenntunar við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Hér er yfirlit yfir ýmsar aðgerðir sem gripið hefur verið til á síðustu árum og lúta bæði að inntaki og skipulagi kennaranáms: Fagháskólanám í leikskólafræðum skipulagt frá árinu 2017. Breytt kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi í formi háskólamorgna til að auðvelda nám með starfi. Master of Teaching (MT), nýtt meistaranám án rannsóknartengds lokaverkefnis, í boði frá 2021. Raunfærnimat í leikskólakennaranámi innleitt frá 2021, gerir háskólanemum með ríkulega starfsreynslu kleift að fá hæfni og þekkingu metna til háskólaeininga. Íslenskubrú ætluð háskólanemum með annað heimamál en íslensku til að fjölga kennurum með fjölbreyttan tungumála- og menningarbakgrunn. Háskólakennarar ráðnir inn í þverfræðilegar stöður til að efla kennslu faggreina og samvinnu milli fræðasviða háskólans um kennaramenntun. Ný námsbraut um menntun allra, sérkennslufræði, fjölbreytileika og fjölmenningu, stofnuð 2023. Jafnréttis- og kynjafræðsla fest í sessi í öllum deildum sviðsins. Nýtt kjörsvið á sviði sjálfbærnimenntunar sett á laggirnar. Verkefnastjórar ráðnir á sviði læsis og STEAM greina sem m.a. skipuleggja samstarf fræða- og fagsamfélags um áherslur og rannsóknir á þessum sviðum. Við leggjum fram eftirfarandi tillögur til nýrra ráðherra háskólamála og mennta- og barnamála: Grípa þarf til samhentra aðgerða. Við leggjum til að stjórnvöld leiði saman háskóla sem mennta kennara, Kennarasamband Íslands, sveitarfélög og aðra hagaðila og kalli eftir samvinnu um nýjar leiðir til að fjölga kennurum. Menntun kennara er samfélagslegt verkefni sem er ábyrgð stjórnvalda, háskóla og sveitarfélaga. Samfélagslegt átak þarf til að styrkja ímynd kennarastarfsins og efla virðingu í samfélaginu fyrir störfum kennara. Endurskoða þarf viðmið um launað starfsnám. Gera þarf kennaranemum á lokaári kleift að vera í 50% starfi. Einnig þarf að gera langtímaáætlun um sérstakar launaðar nemastöður í samvinnu við sveitarfélög. Fjárhagslegur stuðningur við kennaranema. Hluti af átakinu frá 2019 til 2024 voru hvatningarstyrkir til kennaranema. Vert er að skoða fjárhagslegan stuðning til kennaranema, s.s. námsstyrki. Þá mætti setja á laggirnar sérstakan styrk til nýrra kennara sem ráða sig til starfa á landsvæðum þar sem sérstaklega vantar kennara. Nýtt verkefni sem snýr að auknum stuðningi við nýliða í kennslu verði sett á laggirnar. Háskólum og sveitarfélögum verði veitt fjárhagslegt bolmagn til að skipuleggja öflugan faglegan stuðning við nýliða í kennslu, bæði á lokaárum kennaranáms og fyrstu þrjú ár í starfi. Stór hluti kennaranema starfar við kennslu og teljast því til nýliða í kennslu. Að lokum viljum við ítreka að það er á borði nýrrar ríkisstjórnar að tryggja áframhaldandi samvinnu og aðgerðir til að fjölga kennurum í landinu. Við hvetjum stjórnvöld og sveitarfélög til að semja við kennara hið fyrsta á nýju ári og slá þann tón sem nauðsynlegur er til að snúa vörn í sókn. Kennarar sinna mikilvægum störfum í samfélaginu og leggja grunninn að farsæld ungu kynslóðarinnar. Með ósk um farsælt samstarf á komandi ári! Kolbrún Þ. Pálsdóttir, forseti Menntavísindasviðs Kristín Jónsdóttir, dósent og fulltrúi HÍ í Fjölgum kennurum, átaksverkefni stjórnvalda 2019-2024 Gunnar Ásgrímsson, formaður sviðsráðs Menntavísindasviðs, kennaranemi og fulltrúi í stjórn Fagfélags nýliða í kennslu
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun