Alþingi getur ekki farið í sumarfrí án þess að hemja leiguverð og hækka vaxtabætur Jóhann Páll Jóhannsson skrifar 24. maí 2023 11:30 Tvær snjóhengjur hanga yfir okkur. Annars vegar á íbúðalánamarkaði þar sem hundruða milljarða skuldir á sögulega lágum vöxtum koma til vaxtaendurskoðunar á þessu ári og því næsta. Þetta mun hafa í för með sér „umtalsverða aukningu greiðslubyrðar“ hjá heimilunum eins og Seðlabankinn orðar það. Skellurinn verður því meiri sem vextir eru hærri. Peningastefnunefnd Seðlabankans var að hækka vexti í þrettánda skipti í röð, nú um 1,25 prósent, og segir horfur á því að „hækka þurfi vexti enn meira“. Þetta stafar meðal annars af því að ríkisstjórnin hefur kynt undir verðbólgu með óábyrgri stefnu í ríkisfjármálum og ekki ráðist í trúverðugar aðgerðir til að slá á verðbólguvæntingar. Hin snjóhengjan er á leigumarkaði þar sem ónægt framboð, stórkostleg fólksfjölgun og okurstarfsemi hafa sett gríðarlegan þrýsting á leiguverð. „Það sem ég hef áhyggjur af er ástandið eigi eftir að versna og eigi eftir að versna töluvert mikið. Það er ákveðin snjóhengja núna á leigumarkaði hvað leiguverð varðar og ég held að hún sé jafnvel nú þegar komin af stað, miðað við síðustu fréttir,“ segir Már Wolfgang Mixa, dósent í viðskiptafræði. Á Íslandi er réttarstaða leigjenda með þeim veikari í okkar heimshluta og leiguverðshækkanir bitna harðast á tekjulægsta fólkinu sem á erfiðara og erfiðara með að ná endum saman. Alþingi lýkur störfum þann 9. júní næstkomandi samkvæmt starfsáætlun. Ríkisstjórn og stjórnarmeirihlutinn á þingi hafa þannig innan við þrjár vikur til að grípa til aðgerða vegna verðbólgu og vaxtahækkana. Þar þurfa bæði að koma til ráðstafanir sem eru til þess fallnar að vinna gegn þenslu og slá á verðbólguvæntingar, og aðgerðir til að verja heimilisbókhaldið hjá fólkinu í landinu. Í fyrsta lagi þarf að hækka strax vaxtabætur til að styðja við tekjulægri heimili með þunga greiðslubyrði. Breytingatillaga okkar í Samfylkingunni um 50 prósenta hækkun á eignaskerðingarmörkum vaxtabóta var samþykkt við afgreiðslu fjárlaga í desember síðastliðnum en með henni hækkuðu greiðslurnar og þeim heimilum fjölgaði sem eiga rétt á vaxtabótum í stað þess að fjöldi fólks dytti út úr kerfinu. Þessari aðgerð þarf að fylgja eftir með því að hækka hámark vaxtabóta sem myndi koma sér best fyrir allra tekjulægstu og skuldsettustu heimilin. Í öðru lagi þarf að taka upp fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar og herða á aðhaldi á tekjuhliðinni með sanngjörnum sköttum á tekjuhæstu og fjársterkustu hópana. Samfylkingin hefur sett fram tillögur um 17 milljarða tekjuöflun eða sem nemur tæpu hálfu prósenti af vergri landsframleiðslu. Með þessu má draga hraðar úr hallarekstrinum og senda skýr skilaboð um að Seðlabankinn verði ekki látinn einn um glímuna við verðbólguna. Í þriðja lagi þarf að lögfesta leigubremsu, setja takmarkanir á það með lögum hversu mikið leigufjárhæð getur hækkað milli ára hvort sem um er að ræða langtímasamninga eða endurnýjun á skammtímasamningum. Samhliða þarf að styrkja forgangsrétt leigjenda til áframhaldandi leigu að loknum umsömdum leigutíma og binda heimildir til uppsagnar á ótímabundnum leigusamningum sams konar skilyrðum og gilda um niðurfellingu forgangsréttarins. Í fjórða lagi þarf að ljúka nauðsynlegum lagabreytingum til að styðja við framboðshliðina á húsnæðismarkaði; stuðla að eðlilegri nýtingu þess húsnæðis sem þegar er til, liðka fyrir aukinni íbúðauppbyggingu og beina framleiðslukröftunum að uppbyggingu hagkvæmra íbúða á vegum óhagnaðardrifinna leigufélaga. Um þetta og fleira fjalla ég ígrein sem birtist nýlega hér á Vísi.is. Fjármálaráð hefur gagnrýnt ríkisstjórnina fyrir „lausung í fjármálastjórn“ og kallað eftir bæði auknu aðhaldi og „markvissum tilfærslum til þeirra sem bæði eru skuldsettir og tekjulágir og ráða þannig illa við núverandi aðstæður“. Þetta samræmist vel þeim áherslum sem við í Samfylkingunni höfum haldið á lofti undanfarna mánuði. Ríkisstjórnin ber sig aumlega þessa dagana. En þótt gerð hafi verið mistök við efnahagsstjórnina þá þýðir ekki að gefast upp. Alþingi verður að nýta næstu þrjár vikur vel. Ríkisstjórnin þarf að girða sig í brók og láta verkin tala ef ekki á illa að fara. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar - jafnaðarflokks Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jóhann Páll Jóhannsson Samfylkingin Alþingi Mest lesið Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason Skoðun Skoðun Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Sjá meira
Tvær snjóhengjur hanga yfir okkur. Annars vegar á íbúðalánamarkaði þar sem hundruða milljarða skuldir á sögulega lágum vöxtum koma til vaxtaendurskoðunar á þessu ári og því næsta. Þetta mun hafa í för með sér „umtalsverða aukningu greiðslubyrðar“ hjá heimilunum eins og Seðlabankinn orðar það. Skellurinn verður því meiri sem vextir eru hærri. Peningastefnunefnd Seðlabankans var að hækka vexti í þrettánda skipti í röð, nú um 1,25 prósent, og segir horfur á því að „hækka þurfi vexti enn meira“. Þetta stafar meðal annars af því að ríkisstjórnin hefur kynt undir verðbólgu með óábyrgri stefnu í ríkisfjármálum og ekki ráðist í trúverðugar aðgerðir til að slá á verðbólguvæntingar. Hin snjóhengjan er á leigumarkaði þar sem ónægt framboð, stórkostleg fólksfjölgun og okurstarfsemi hafa sett gríðarlegan þrýsting á leiguverð. „Það sem ég hef áhyggjur af er ástandið eigi eftir að versna og eigi eftir að versna töluvert mikið. Það er ákveðin snjóhengja núna á leigumarkaði hvað leiguverð varðar og ég held að hún sé jafnvel nú þegar komin af stað, miðað við síðustu fréttir,“ segir Már Wolfgang Mixa, dósent í viðskiptafræði. Á Íslandi er réttarstaða leigjenda með þeim veikari í okkar heimshluta og leiguverðshækkanir bitna harðast á tekjulægsta fólkinu sem á erfiðara og erfiðara með að ná endum saman. Alþingi lýkur störfum þann 9. júní næstkomandi samkvæmt starfsáætlun. Ríkisstjórn og stjórnarmeirihlutinn á þingi hafa þannig innan við þrjár vikur til að grípa til aðgerða vegna verðbólgu og vaxtahækkana. Þar þurfa bæði að koma til ráðstafanir sem eru til þess fallnar að vinna gegn þenslu og slá á verðbólguvæntingar, og aðgerðir til að verja heimilisbókhaldið hjá fólkinu í landinu. Í fyrsta lagi þarf að hækka strax vaxtabætur til að styðja við tekjulægri heimili með þunga greiðslubyrði. Breytingatillaga okkar í Samfylkingunni um 50 prósenta hækkun á eignaskerðingarmörkum vaxtabóta var samþykkt við afgreiðslu fjárlaga í desember síðastliðnum en með henni hækkuðu greiðslurnar og þeim heimilum fjölgaði sem eiga rétt á vaxtabótum í stað þess að fjöldi fólks dytti út úr kerfinu. Þessari aðgerð þarf að fylgja eftir með því að hækka hámark vaxtabóta sem myndi koma sér best fyrir allra tekjulægstu og skuldsettustu heimilin. Í öðru lagi þarf að taka upp fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar og herða á aðhaldi á tekjuhliðinni með sanngjörnum sköttum á tekjuhæstu og fjársterkustu hópana. Samfylkingin hefur sett fram tillögur um 17 milljarða tekjuöflun eða sem nemur tæpu hálfu prósenti af vergri landsframleiðslu. Með þessu má draga hraðar úr hallarekstrinum og senda skýr skilaboð um að Seðlabankinn verði ekki látinn einn um glímuna við verðbólguna. Í þriðja lagi þarf að lögfesta leigubremsu, setja takmarkanir á það með lögum hversu mikið leigufjárhæð getur hækkað milli ára hvort sem um er að ræða langtímasamninga eða endurnýjun á skammtímasamningum. Samhliða þarf að styrkja forgangsrétt leigjenda til áframhaldandi leigu að loknum umsömdum leigutíma og binda heimildir til uppsagnar á ótímabundnum leigusamningum sams konar skilyrðum og gilda um niðurfellingu forgangsréttarins. Í fjórða lagi þarf að ljúka nauðsynlegum lagabreytingum til að styðja við framboðshliðina á húsnæðismarkaði; stuðla að eðlilegri nýtingu þess húsnæðis sem þegar er til, liðka fyrir aukinni íbúðauppbyggingu og beina framleiðslukröftunum að uppbyggingu hagkvæmra íbúða á vegum óhagnaðardrifinna leigufélaga. Um þetta og fleira fjalla ég ígrein sem birtist nýlega hér á Vísi.is. Fjármálaráð hefur gagnrýnt ríkisstjórnina fyrir „lausung í fjármálastjórn“ og kallað eftir bæði auknu aðhaldi og „markvissum tilfærslum til þeirra sem bæði eru skuldsettir og tekjulágir og ráða þannig illa við núverandi aðstæður“. Þetta samræmist vel þeim áherslum sem við í Samfylkingunni höfum haldið á lofti undanfarna mánuði. Ríkisstjórnin ber sig aumlega þessa dagana. En þótt gerð hafi verið mistök við efnahagsstjórnina þá þýðir ekki að gefast upp. Alþingi verður að nýta næstu þrjár vikur vel. Ríkisstjórnin þarf að girða sig í brók og láta verkin tala ef ekki á illa að fara. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar - jafnaðarflokks Íslands.
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun